Opgeruimd staat netjes

Inleiding | Bouwwerken | Kaart | Tijdlijn

Geen gebouw staat voor de eeuwigheid, maar er zijn er bij die we liever vandaag dan morgen kwijt zijn.

In 1993 vond architect Zanstra het niet nodig om het door hem ontworpen Maupoleum te slopen. Het had hoogstens een likje verf nodig. De eerste sloopkogel die het Maupoleum in het voorjaar van 1994 trof was geen daadwerkelijke sloopbal, maar een zak witte verf. Onder luid gejuich en applaus deed toenmalig wethouder Duco Stadig deze tegen het pand landen, waarmee de afbraak officieel was begonnen.

Er zijn diverse redenen geweest om het verdwijnen van bouwwerken toe te juichen. Het nationaal monument dat tussen 1856 en 1914 op de Dam stond en officieus 'Naatje op de Dam' gedoopt was, was zo slecht gemaakt dat er zo nu en dan lichaamsdelen naar beneden kwamen. Bij plechtigheden werd het rijkelijk met bloemen gedecoreerd om het afgebrokkeld beeldhouwwerk aan het zicht te onttrekken. Het zal geen toeval zijn dat de Amsterdammer nog steeds 'naatje' gebruikt om een erbarmelijke toestand te beschrijven.

De Bijlmerflats werden eensgezind neergehaald toen de functionele stad van Le Corbusier in de praktijk mislukt bleek. De Amsterdamse Vishal en het Haarlemse Sportfondsenbad stonden gewoon in de weg - de eerste ontnam het zicht op de Waag, de tweede nam driekwart van het Frederikspark in beslag. En toen het Groningse Scholtenhuis - hoofdkwartier van de Sicherheitsdienst - in 1945 in vlammen opging was niemand daar rouwig om.

Wat we wel en niet mooi vinden wordt natuurlijk ook bepaald door de tijd waar we in leven. In de negentiende eeuw werden nauwe en donkere stadspoorten neergehaald om ruimte te maken voor een moderne en toegankelijke entree van de stad.

In 1997 gaf Zanstra weer een interview aan de NRC, waarin hij nog eens een lans brak voor het Maupoleum. Het gebouw had op de verkeerde plek gestaan (de Jodenbreestraat zou een vierbaansweg worden) en werd niet gebruikt waar het voor bedoeld was (geen winkels, maar voor het publiek oninteressante groothandels).

Als je de foto's uit begin jaren zeventig nog eens bekijkt zie je dat hij wel eens gelijk zou kunnen hebben. De verwoesting van de Nieuwmarktbuurt even buiten beschouwing gelaten, ziet het gebouw er best aardig uit. Een stuk beter in ieder geval dan de onlangs gesloopte Fortis bank op het Rokin. Of is die smaak ook een kwestie van tijd?

Menno den Engelse

Het Maupoleum, in 1994 verkozen tot Lelijkste Gebouw van Nederland